卷二十八
卷之二十八上
吴元年十二月癸卯朔,日有食之。
上御白虎殿,谕群臣曰:自古忠贤之士,大概有三:“辅国安邦,孜孜图治,从容委曲,劝君为善,君虽未听言,必再三,人君感悟而听用之,则朝廷尊安,庶务咸理,至于进用贤能,使野无遗逸,黜退邪佞,处置当法,而人不敢怨此,上等之贤也;博习古人之言,深知已成之事,其心虽忠于辅国,而胸中无机变之才,是古非今,胶柱鼓瑟,而强人君以难行之事,然观其本情忠鲠,亦可谓端人正士矣,屡遭斥辱,其志不怠,此亦忠于为国,乃中等之贤也;又有经史之学,虽无不通,然泥于古人之陈迹,不识经济之权衡,胸中混然,不能办别,每扬言高,谕以为进谏,竟不知何者宜先,何者宜后,何者可行,何者不可行,凡其谋事,自以为当,而实不切于用,人君听之则以之自高,不听则谓不能行其言,既无益于国家,徒使人君有拒谏之名,然其心亦无他,不识时达变耳,此下等之贤也。予今论此三者,有识者自见耳。”
甲辰,律、令成,命颁行之。初,命李善长等详定律、令,上每御西楼,召诸议律官及儒臣,皆赐坐讲论,以求至当,谓起居注熊鼎曰:“吾适观群臣所定律令有未安者,吾特以一己意见决之,而众辄以为然,鲜有执论。盖刑法重事也,苟失其中,则人无所措手足,何以垂法后世?”鼎对曰:“主上参于群议,断以睿见,诚为允当,请俟书成,更与廷臣看详,而后颁之。”上然其言,及是始成,上与廷臣复阅视之,去烦就简、减重从轻者居多,凡为令一百四十五条:吏令二十,户令二十四,礼令十七,兵令十一,刑令七十一,工令二;律准唐之旧而增损之,计二百八十五条:吏律十八,户律六十三,礼律十四,兵律三十二,刑律一百五十,工律八。命有司刊布中外,善长等赐物有差。上又谕群臣曰:“读书所以穷理,守法所以持身,故吏之称循良者,不在于威严,在于奉法循理而已。卿等既读书于律,亦不可不通,大抵人之犯法者,违理故也。君子守理,故不犯法;小人轻法,故陷重刑。令卿等各有官守,宜知所谨。”
乙巳,大将军徐达等将发益都,遣使往乐安招谕俞胜。时胜兄宝为帐下所杀,胜代为平章,领其众。明日,达师次长山北河,般阳路总管李圭等率军民诣军门降,于是所属淄川、新城等县,皆望风款附,得其军士一千四百一十四人、粮二万一千三百余石。
丁未,上遣使谕征虏大将军徐达、副将军常遇春曰:“将军统率将士,鼓行而东下齐、鲁数十城,求之于古,虽韩信功能不过是也。然事机合变之际,不可不虑。今山东诸将,虽皆款附,而未尝遣一人至此,若留诸降将布列旧地,所谓养虎遗患也。昔汉光武命冯异平三辅,营堡降者,遣其渠帅诣京师,散其小民令就农桑,坏其营壁,无使复聚。古人之虑患深矣,将军其思之。”
大都督府同知张兴祖率师至东平,元平章马德弃城遁,兴祖遣指挥常守道、千户许秉等追至东阿,元参政陈璧等以所部军民五万余人来降。秉复以舟师趋安山镇,元右丞杜天祐、左丞蒋兴以众降,得船一百五十余艘。
孔子五十六世孙袭封衍圣公孔希学闻大军至,率曲阜县尹孔希章、邹县主簿孟思谅等迎见兴祖于军门,兴祖礼之,于是兖州以东州县皆来降。
置尚宝司卿一人,秩正五品;少卿一人,从五品;丞一人,正六品。置侍仪司,秩从五品,设侍仪引进使。置教坊司,秩正九品,掌宴会音乐,以乐工为之,设大使、副使各一人,和声郎二人。
命置内职六尚局。
方国珍遣子明完奉表,谢罪乞降曰:“臣闻天无所不覆,地无所不载,王者体天法地,于人无所不容。臣荷主上覆载之恩久矣,不敢自绝于天地,故一陈愚衷,知必有以容臣者。臣本庸才,昧于学术,遭时多故,起身海岛,非有父兄相藉之势,与众驰逐,又非有图成望大之心,不过欲得汤武之君,为之依附而已。向者王师之渡江左,霆击电挥,至于婺城,远近震惊,是以遣子拜师,归心效顺,惟时固已知主上有今日矣,所以依日月之末光,望雨露之余泽者也。而主上推诚布公,赐手书,归质子,俾守城邑,如钱镠故事,奉遵约束,不敢有违,岂意从子明善不戒,擅构衅端,得罪实深,固不可解。今者守强之吏,驰书飞报,言天兵远临,闻之不胜骇愕,惶惑失措,遂俾守者奉迎王师,然而未免浮海,何也?昔有孝子于其亲,遇小杖则受,大杖则走,适与相类,窃自咎十年之间,非主上无以至今日,一旦堕坠,天下后世,必有以议臣者。敢冒斧钺之诛,遣子入侍,伏望复全覆育之恩,更加生成之赐,容归老死,使子侄辈得全余生,以听驱策,寔臣万幸。”上始怒其反覆,览表怜之,乃赐书曰:“昔汝外示归诚,中怀谲诈,吾姑容之,待汝自效,岂意汝行小智,愈肆奸宄,竟背前盟,致劳我师,汝尚不即歛手归命,乃逃于海上,犹欲观望成败。今势穷来归,辞甚哀恳,吾当以汝此诚为诚,不以前过为过,汝勿自疑,率众来附,悉从原宥。”
戊申,宋迪使山东还,言于上曰:“都督同知张兴祖所下山东诸郡,得士马万计,兴祖能推诚待人,于其降将有可用者,即使领其旧兵,俱以进取。”上曰:“此非良策。闻兴祖麾下降将至有领马军千骑者,若一旦临敌,势不足以相加,因而生变,何以制之?”乃命迪仍往谕兴祖:“今得一降将及官吏儒生,才有可用者,悉送以来,勿自留也。”
大将军徐达等至章丘,元守将右丞王成降。
上梦人以璧置于项,既而项肉隐,起微痛,疑其疾也,以药傅之无验,后遂成骨隆然,甚异。
己酉,大将军徐达至济南,元平章忽林台詹同脱因帖木儿闻之,先驱人民引军遁去,平章达朵儿只进巴等以城降,收其将士二千八百五十五人、马四百二十九匹,命指挥陈胜守之,后遣送达朵儿只进巴等赴建康,至洛口,达朵儿只进巴等复杀使者北走。
征南将军胡廷瑞至邵武,元将军李宗茂以城降,得将士五千四百六十余人、马一百二十九匹、粮六万七千余石。
庚戌,都督同知张兴祖率兵取济宁,元将军平章陈秉直弃城遁,我师遂入守之。
辛亥,上遣人谕大将军徐达、副将军常遇春曰:闻将军已下齐、鲁诸郡,中外皆庆,予独谓胜而能戒者可以常胜,安而能警者可以常安,戒者虽胜,若始战,警者虽安,若履危。夫屡胜之兵易骄,久劳之师易溃,能虑于败,乃可以无败,能慎于成,乃可以有成,必须周防谨密,常若临敌,忽生懈怠,为人所乘。慎之!慎之!
密州守将邵礼诣徐达降。
方国珍及其弟国珉率所部谒见汤和于军门,得其步卒九千二百人、水军一万四千三百人、官吏六百五十人、马一百九十匹、海舟四百二十艘、粮一十五万一千九百石,他物称是。继而元昌国州达鲁花赤阔里吉思亦来降,得粮六万九千石、马五十匹、船四百八十二艘,送国珍等赴京师。初,国珍之降,非其本意,故往往多变,虽纳款效质,而通元如故,元亦赖其海运之力,累加国珍官太尉、江浙行省左丞相,赐爵衢国公;国章行枢密副使;国瑛、国珉、胡善俱累官行省平章。蒋瑛刘震之叛,将由台走福建,国章与战于仙居,国章兵败被杀。
壬子,乐安俞胜遣郎中刘启宗、理问张秉一诣大将军纳款。
癸丑,中书省左相国宣国公李善长率文武百官奉表劝进曰:“开基创业,既宏盛世之舆图;应天顺人,宜正大君之宝位。苍生咸仰,红日方升,盖闻以道化民者谓之皇,以德教民者谓之帝。惟首出于庶物,用光建于鸿名。由是继百王而立国家,定四海而总纲纪,事闻在昔,运际当今。钦惟殿下勇智自天,聪明冠世,扫除六合之风尘,拯救兆民于水火,拥楼船而西上,孺子奉玺而出迎;命将军以东征,伪王束身而就缚。由是天下归赴,若江汉之朝宗;邦域肇隆,有金汤之巩固。既膺在躬之历数,必当临御于宸居。上以答于天心,下以符于人望。冀俯从众,请早定尊称,臣善长等爰合群情,躬伸劝进,对明廷而虎拜,翊圣主之龙飞。发政施仁,参赞两间之化育,制礼作乐,开拓万世之太平。谨奉表劝进以闻。”上曰:“始吾即王位,亦不得已,勉从众言。今卿等复劝即帝位,吾恐德薄不足以当之。”群臣皆顿首请曰:“天生圣哲,本以为民。殿下之即王位,天命已有归矣,今又三四年,若不正大位,何以慰天下臣民之望?昔汉高帝既诛项籍,群下劝进,亦不违其请;今殿下除暴乱,救生民,功塞宇宙,德协天心,天命所在,诚不可违,臣等敢以死请。”上固却之。明日善长等复请曰:“殿下谦让之德,著于四方,感于神明,愿为生民计,早徇群臣之请。”上曰:“中原未平,军旅未息,吾意天下大定,然后议此。而卿等屡请不已,此大事当斟酌礼仪而行,不可草草。”
乙卯,改庆元路为明州府。
丙辰,上复遣使谕大将军徐达、副将常遇春曰:“闻大军下山东,所过郡县,元之省院官来降者甚多,二将军皆留于军中。吾虑其杂处我军,或昼遇敌,或夜遇盗,将变生不测,非我之利。盖此辈初屈于势力,未必尽得其心,不如遣来,使处我官属之间,日相亲近,然后用之,可无后患,若济宁陈平章、卢平章、东平马平章各官家属,亦发遣来,我将厚待之。”
丁巳征南将军胡廷瑞、副将军何文辉师至建阳,元守将曹复畴出降,得将士三百余人、马二十八匹、粮六万八千四百石,留指挥沈友仁守之。
元蒲台守将荆玉及邹平县尹董纲诣大将军徐达降,达以元降将佥院郦毅守邹平,命指挥张野守章丘,调益指挥唐英守蒲台。
徙方国珍所署伪官左、右丞、元帅刘庸等居于濠州。
戊午,命颁律令直解。先是,上以律令初行,恐民一时不能尽知法意,或有误罹于法者,乃谓大理卿周祯等曰:“律令之设,所以使人不犯法,田野之民,岂能悉晓其意?有误犯者,赦之则废法,尽法则无民。尔等前所定律令,除礼乐、制度、钱粮、选法之外,凡民间所行事宜,类聚成编,直解其义,颁之郡县,使民家谕户晓。”至是,书成以进。上览而喜曰:“前代所行通制条格之书,非不繁密,但资官吏弄法,民间知者绝少,是聋瞽天下之民,使之不觉犯法也。今吾以律令直解遍行,人人通晓,则犯法自少矣。”
敕征南将军汤和、副将军廖永忠、都督佥事吴祯帅舟师自明州海道,以取福州。上御戟门,与大都督府臣论各处用兵曰:“胡廷瑞已得邵武,今命汤和又从海上取福州,其势必得。既得福建,当留兵守要害,俾由海道取广东,杨璟兵取广西,既克就以其兵下西蜀。中原赤地千里,人民艰食,军马所经,粮饷最急,当令人往徐邳运粮,兵精粮足,所向必克,卿等以为何如?”皆曰:“善。”
己未,广信卫指挥沐英帅师破分水关,略崇安县,克之。
庚申,命凌说为浙东按察使,入辞。上见其衣服垢弊,谓曰:“汝久居通显,犹服弊衣,得无俭不中礼乎?”说对曰:“臣平生好俭素。”上曰:“好俭固是美事,但无似公孙有饰诈之讥。”说惭而退。
辛酉,俞胜自乐安来见大将军徐达于济南,达遣胜还乐安,留其郎中杨子华。
中书左相国李善长率礼官以即位礼仪进:
即位之日,先告祀天地。礼成,就即位于南郊,丞相率百官以下及都民耆老拜贺舞蹈,呼万岁者三。礼毕,具卤簿,导从诣太庙,奉上册宝,追尊四代考妣,仍告祀社稷。还具衮冕,御奉天殿,百官上表称贺。前期,侍仪司设表案于丹墀中内道之西北;设丞相以下百官拜位,于内道上下之东、西,每等异位重行,北面;捧表官、宣表官、展表官位,于表案之西,东向;紏仪、御史二人位,于表案之南,东西相向;宿卫、镇抚二人位,于东、西陛下;护卫、百户二十四人位,于宿卫、镇抚之南,稍后;知班二人位,于文武官拜位之北,东、西相向;通赞、赞礼二人位,于知班之北,通赞在西、赞礼在东;引文武班四人位,于文武官拜位之北,稍后,皆东西相向;引殿前班二人位,于引文武班之南;举表案二人位,于引文武班之北;举殿上案二人位,于西陛之下,东向。其丹陛上,设殿前指挥司官三员侍立位,于陛上之西,东向;宣徽院官三员侍立位,于陛上之东,西向;仪荐司官位,于殿中门之左、右;护卫、千户八人位,于殿东、西门之左、右,俱东西相向;鸣鞭四人位,列于殿前班之南,北向;将军六人位,于殿门之左、右;天武将军四人位,于陛上之四隅,皆东西相向。殿上,尚宝司设宝案于正中。侍仪司设表案于宝案之南;文官侍从班、起居注、给事中、殿中侍御史、尚宝卿位,于殿上之东,西向;武官侍从班、悬刀指挥位,于殿上之西,东向;受表官位,于文官侍从班之南,西向;内赞二人位,于受表官之南,东西相向;卷帘将军二人位,于帘前,东西相向。是日清晨,拱卫司陈设卤簿,列甲士于午门外之东、西。列旗仗于奉天门外之东、西:龙旗十二,分左、右,用甲士十二人;北斗旗一、纛一,居前,豹尾一,居后,俱用甲士三人。虎、豹各二,驯象六,分左、右,左右布旗六十四:门旗,日旗、月旗,青龙、白虎旗,风云、雷雨、江河、淮济旗,天马、天禄、白泽、朱雀、玄武等旗,木、火、土、金、水、五星、五岳旗,及二十八宿旗,各六行,每旗用甲士五人,一人执旗,四人执弓弩。设五辂于奉天门外,玉辂居中,左金辂、次草辂,右象辂、次木辂,俱并列丹墀,左右布黄魔、伏黄盖、华盖、曲盖、紫方伞、红方伞、雉扇、朱团扇、羽葆幢、豹尾龙头竿、信幡、传教幡、告止幡、绛引幡、戟氅、戈氅、仪锽氅等,各三行。丹陛左、右,陈幢节、响节、金节、烛笼、青龙、白虎幢、班剑、梧杖、立瓜、卧瓜、仪刀、锽、杖、戟、骨朵、朱雀、玄武幢等,各三行。殿门左右,设圆盖一、金交椅、金脚踏、水盆、水罐、圆黄扇、红扇,皆校卫擎执。侍仪、舍人二人,举表案入就殿上。鼓初,严百官具朝服。次,严各依品从,齐班于午门外,以北为上,东西相向;通班、赞礼及宿卫、镇抚等官入就位;诸侍卫官各服其器服;及尚宝卿、侍从官入。鼓三,严丞相以下武官,以次入,各就位。皇帝衮冕,升御座,大乐,鼓吹振作;乐止,将军卷帘,尚宝卿以宝置于案,拱卫司鸣鞭,引班引文武百官入丹墀拜位,北面立。知班唱“班齐”,赞礼唱“鞠躬,拜”,乐作,四拜,兴平身,乐止。捧表以下官由殿西门入,内赞唱“进表”,捧表官跪进于案前,受表官搢笏,跪于案东受表,置于案,出笏与退,立于殿内之西,内向。内赞唱“宣表”,宣表官诣案前,搢笏取表,跪宣于殿内之西;展表官搢笏同跪,展表讫,展表官出笏,一人以表复置于案,俱退立于位;宣表官俯伏兴,同捧表以下官出殿西门,降自西阶复位。赞礼唱“鞠躬”,乐作,四拜,乐止;唱“搢笏鞠躬”,三舞蹈、唱“跪”、唱“山呼”,各拱手加额呼“万岁”者三,乐工、军校齐声击鼓应呼之;出笏、俯伏、兴,乐作,四拜。贺毕,遂遣官册拜皇后,册立皇太子,以即位诏告天下。
仍以册立皇后、皇太子册宝制度以进:册,用金册,金字二片,每片依周尺长一尺二寸,阔五寸,厚二分五厘;字则依数分行,镌刻真书。每片侧边,上下有窍,用红绦联贯开合,如今书帙之状;背,各用红锦嵌护,藉以红锦小褥。册盝,以木为之,饰以浑金沥粉蟠龙,用红纻丝衬里,内以经罗销金小夹袱裹册,外以红罗销金大夹袱裹之,五色小绦萦于匣外。宝,用金龟钮,朱绶,文用篆书曰“皇后之宝”。依周尺,方五寸九分,厚一寸七分。宝池用金阔取容宝。宝匣二副,每副三重,外匣用木饰,以浑金沥粉蟠龙红纻丝衬里;中匣用金鈒造蟠龙;内小匣,仍用木饰,以浑金沥粉蟠龙红纻丝衬里。小匣置以宝座,四角雕蟠龙,饰以浑金,座上用锦褥,褥上一宝池。用销金红罗小夹袱裹宝。其匣外,各用红罗销金大夹袱覆之。临册之日,册、宝俱置于红漆舆案案顶,有红罗、沥水用担床举之。
癸亥,中书省议科池州、宣徽、太平诸府民布囊运粮。上曰:“国家科差。不可苛细。苛细则民不堪。今库中布不乏,为囊甚易,可用,复取于民。”
卷二十八下
卷之二十八下
吴元年十二月甲子,上御新宫,以群臣推戴之意祭告于上帝皇祇,其略曰:“惟我中国人民之君,自宋运告终,帝命真人于沙漠入中国,为天下主,其君臣父子及孙百有余年,今运亦终,其天下土地人民,豪杰分争。惟臣帝赐英贤为臣之辅,遂戡定诸雄,息民于田野,今地周回二万里广,诸臣下皆曰:‘生民无主’,必欲推尊帝号,臣不敢辞,亦不敢不告上帝皇祇。是用明年正月四日于钟山之阳,设坛备仪,昭告帝祇,惟简在帝心,如臣可为生民主,告祭之日,帝祇来临,天朗气清,如臣不可,至日当烈风异景,使臣知之。”
大将军徐达遣参政傅友德取莱阳。
乙丑,礼部尚书崔亮等以所定《册立皇后皇太子礼仪》进。
其册后仪:前册一日,内使监设御座于奉天殿如仪,尚宝卿设御宝案于御座前,侍仪司设册宝案于宝案之南。册东,宝西,设奉节官位于册案之东,设掌节者位于捧节官之左,稍退,俱西向;设承制官位于奉节官之南,西向;设奉册、奉宝官位于册宝案之西,东又设使副受制,位于横街之南,北向;东上设承制官宣制,位于使副受制位之北,西向;设奉节官、奉册、奉宝官位于使副东北,西向;又设使副受册宝褥位于受制位之北,北向;典、仪二人位于丹陛上之南,东、西相向;赞、礼二人位于使副受制位之北,东、西相向;知、班二人位于赞礼之南,东、西相向;设文武百官侍立位于文武楼之北,东、西相向;文武侍从班位于殿上之左、右,引文武班舍人四人位于文武官之北,稍后,东、西相向;引、礼二人位于使副之北,东、西相向;拱卫司、宣徽院官对立,位于奉天殿门之左右,东、西相向;将军二人位于殿上帘前,东、西相向;将军六人位于奉天门之左右,东、西相向;又将军四人位于丹陛上之四隅,东、西相向;又将军六人位于奉天殿门之左右,东、西相向;鸣鞭四人位于丹陛上北向。是日,金吾卫陈设甲士仪仗于午门外之东西,拱卫司陈设仪仗于丹陛、丹墀之东西,和声郎设乐位于丹墀之南,礼部设龙亭、仪仗、大乐于奉天门外正中,以俟迎送。册宝至中宫,质明鼓初,严催班舍人催百官具朝服,导驾官、侍从官入迎车驾,次,严引班舍人引文武百官入就侍立位,引礼引使副具朝服入就丹墀受制位,诸执事者各就位,三严侍仪,奏外办御用监奏请。皇帝服衮冕,御舆以出,尚宝司卿前导,侍从警跸如常仪。皇帝将出仗动,大乐鼓吹振作,至奉天殿,升御座,乐止。尚宝卿以宝置于案,卷帘鸣鞭,报时鸡唱讫,礼部官奉册宝各置于案,奉节官、承制官、奉册官、奉宝官及掌节者各入就殿上位,西向立定,举册宝案四人入立于奉册、奉宝官之后。典仪唱“鞠躬”,乐作,四拜;“平身”,乐止。承制官进诣御座前,跪奏,请发皇后册宝。承制讫,由中门出中陛,降至宣制位,称有制。典仪唱“跪”,使副跪,承制官宣制曰:“册妃某氏为皇后,命卿等持节展礼。”宣讫,由殿西门入,复位。赞礼唱“俯伏”,兴,奉册、奉宝官率执事者举册宝案由中门出中陛降,奉节官率掌节者前导至,使副受册宝褥位,以案置于褥位之北。册东,宝西,掌节者脱节衣,以节授奉节官,奉节官搢笏受节,以授册使,册使搢笏跪受,以受掌节者,掌节者跪受,兴,立于册使之左,奉节官出笏退,引礼、引册使诣受册褥位,立定。奉册官搢笏,就案取册,以授册使,册使搢笏,跪受册,复置于案,奉册官及册使皆出笏退,复位,引礼引副使至受宝褥位,奉宝官搢笏,就案取宝,以授副使,副使搢笏跪受宝,兴,复置于案。副使及奉宝官皆出笏退,复位。典仪唱“鞠躬”,乐作,四拜,兴;“平身”,乐止。引礼、引册使、押册副使、押宝、掌节者、前导、举案者次之,初行,乐作,出奉天门,止。掌节者加节衣,奉册宝官皆搢笏,诣案取册宝,安置龙亭中,奉册宝官退,执事者举案退,仪仗大乐迎龙亭以行,执节者行于龙亭之前,使副行于龙亭之后,迎送至中宫门外。初,册宝将出门,侍仪跪奏,礼毕,皇帝兴,乐作,还,宫乐止,引班引文武官以次出。
受册仪:前一日,内使监官陈设皇后御座于中宫殿上,如常仪;设香案于殿庭之正中,设权,置册宝案于香案之前,册东、宝西。设皇后受册宝位于册宝案前,北向;设司言、司宝二人位于皇后位之北,东西、相向;设奉册宝内官位于册宝案之南,东、西相向;设读册宝内官位于奉册宝内官之南,东、西相向;设内外命妇位于庭下左右,东、西相向;又设内外命妇贺位于殿中,北向;尚、仪二人位于皇后拜位之北,东、西相向;司赞内官二人位于内外命妇立位之北,东、西相向;又设权置册宝案于中宫门外设内使监令位于案之东,西向;设奉册奉宝内官位于内使监令之左右,稍退,俱西向;使副位于案南,北向;引礼二人位于使副之前,东、西相向;掌节者位于册使之后。其日,所司设仪仗于殿庭之东西,擎执于殿上之左右,乐工陈乐于殿庭之南。册宝将至,中宫门尚仪奏请皇后首饰袆衣出,合乐作,至殿上南向立,乐止,司言、司宝立于后。及册宝至,宫门使副于龙亭中取册宝,权置于门外所设案上。引礼引使副及内使监令俱就位立定,次引册使于内使监令前,称:“册礼使臣某、副使臣某奉制授皇后册宝。”退,复位。内使监令入诣皇后殿躬言,讫,出复位。引礼引内外命妇俱入就位,读册宝,内官及司赞内官俱就位,引礼引册使取册,授内使监令,内使监令跪受以授奉册内官,册使退,复位。引礼又引副使取宝,授内使监令,内使监令跪受,以授奉宝内官,副使退,复位,以俟宫中行礼。内使监令率奉册、奉宝官各奉册、宝以次入诣皇后受册位前,以册、宝各置于案,册东、宝西。尚仪引皇后降诣庭中受册位,立定,侍从如常仪,司言、司宝各就位。内使监令率奉册、奉宝内官取册、宝以次立于皇后之东西向。内使监令称:“有制尚仪”,赞拜,兴,乐作,皇后四拜,兴,乐止。内使监令宣制讫,奉册内官就案取册,授读册内官,读册讫,跪以授内使监令,内使监令跪以册授皇后,皇后跪受讫,以授司言。奉宝内官就案取宝,以授读宝内官,读宝讫,以授内使监令,内使监令跪以宝授皇后,皇后跪受讫,以授司宝尚仪,赞拜,兴,乐作,皇后四拜,兴,乐止。内使监令出诣,使副称“皇后受册”,礼毕,使副退诣奉天殿横街南北,面西上立。给事中立于册使东北,西向,使副再拜复命曰“奉制册命皇后”,礼毕,又再拜,平身,给事中奏闻,乃退。初,皇后受册宝讫,尚仪引皇后升座,引礼引内命妇班首一人诣殿中贺位。初,行乐作,至位,乐止。司赞唱“拜”,兴,乐作,班首再拜,兴,乐止。跪致词曰:“兹遇皇后殿下,膺受册宝,正位中宫,妾等不胜欢庆,谨奉贺。”司赞唱“拜”,兴,乐作,班首再拜,兴,乐止。引礼引班首退复位,引礼又引外命妇班首一人入就殿上贺位,其行礼并如内命妇仪,司赞唱“礼毕”,引礼引内外命妇出。初行,乐作,出门,乐止。尚仪奏“礼毕”,引皇后降座,乐作,还合,乐止。
百官称贺上表笺仪:皇后受册礼毕,至晚,内使监于奉天殿陈设御座、香案,尚宝司设宝案于香案之北,侍仪司设表案位于香案之南,又设表笺案位于丹墀北之正中。设文官起居位于丹墀之东南,西向;武官起居位于丹墀之西南,东向。文官拜位于丹墀之中东北,每等异位重行,北向西上;武官拜位于丹墀中之西北,每等异位重行,北向东上。殿前班诸执事起居位于武官起居位之北,东向;侍从班诸执事起居位于文官起居位之北,西向;殿前班指挥司官三员侍立位于丹陛上之西,东向;宣徽院官三员侍立位于丹陛上之东,西向;侍从班文官立位于殿上之东,侍从班武官立位于殿上之西,拱卫司官二员侍立位于殿中门之左右,典牧官二员侍立位于仗马之前,东西相向;受表笺内使监官一员位于丹墀表笺案之东,西向;宣表官一员、展表官二员位于丹墀表笺案之西,东向;紏仪御史二人位于展表官之南,东西相向;典仪二人位于丹陛上之南,东西相向;知班二人位于文武官拜位之北,东西相向;通赞、赞礼二人位于知班之北,东西相向。通赞在西赞礼在东,引文武班舍人四人位于文武官拜位之北稍后,东西相向;引殿前班舍人二人位于引武班之南,东向;轝表案舍人二人位于引文班之南,西向;宿卫镇抚二人位于丹陛东西阶下,东西相向;护卫百户二十四人位于宿卫镇抚之南稍后,东西相向;护卫千户八人位于殿东西门之左右,将军二人位于殿上帘前,东西相向;将军六人位于殿门之前,东西相向;将军四人位于丹陛上四隅,东西相向;将军六人位于奉天门,东西相向;鸣鞭四人位于丹陛上之南,北向。其日,金吾卫陈军仗于午门外之东西、陈旗仗于奉天门外之东西,拱卫司陈仪仗于丹陛之东西及丹墀之东西,陈车辂于丹墀之南,典牧官陈仗马于文武楼南之东西、虎豹于奉天门之东西,和声郎陈乐于丹墀。文武官拜位之南,内使监官擎执于御座之左右,侍仪司舍人举表案入就殿上案位,舍人二人轝表案俟候于午门外,文武官具朝服迎。表至,云集桥舍人引殿前班司赞、赞礼、内赞、宿卫、镇抚、护卫、鸣鞭各入就位侍仪,侍从入迎车驾。皇帝御谨身殿,侍仪版奏中,严御用监官奏请“皇帝服衮冕”;文武官迎表至午门前,置龙亭于道中;礼部官取表函置于案,舍人举案,礼部宣表官、展表官押表案,引丞相行,文武官分班俱由西门入至丹墀中,礼部官押表案于丹墀正中,各就位,文武官各入,就起居位。侍仪奏“外办”,导引皇帝御舆以出;仗动,鼓吹振作,尚宝卿捧宝前导,侍卫如常仪,皇帝升御座,乐止;尚宝卿捧宝置于案,将军卷帘,鸣鞭,报时鸡唱讫,诸侍从官、殿前班、拱卫司官,由西阶降;引班引同宣表官、受表官、受笺内官,俱入起居位,东西相向,立定。通赞唱“某卫指挥使臣某以下”,起居引班唱“鞠躬”、“平身”;引班东西分引,至丹墀中拜位北面立;赞礼唱“鞠躬”,乐作,指挥以下皆再拜,与乐止;赞礼唱“指挥使稍前”,指挥使前立,赞礼唱“鞠躬”,指挥以下皆鞠躬;赞礼唱“圣躬万福”,唱“平身”,指挥使以下皆平身,唱“复位”,指挥使复位;唱“鞠躬”,乐作,指挥使以下皆再拜,乐止;通班唱“各供事引班引指挥以下,皆各就位”。通班唱“具丞相衔臣某以下”,起居引班唱“鞠躬”、“平身”,文武官相向鞠躬、平身;引班东西分引,入丹墀中拜位;丞相初行,乐作,至位,乐止;知班唱“班齐”,赞礼唱“鞠躬”,乐作,文武官皆四拜,乐止;赞礼唱“进表笺”,引班引丞相及平章诣表笺案前,丞相捧表,与平章跪,奉笺于受笺官,受笺官受笺,内使监官接笺入中宫启闻,平章与引班引复位。丞相捧表与宣表官、展表官由丹墀西陛升西门入,至殿中,丞相跪进表于案,退立于殿南正中;内贤唱“跪”,赞礼唱“跪”,丹墀百官皆跪;内贤唱“宣表”,宣表官诣案取表,跪读于殿西;展表官同跪展表,宣表官宣讫,俯伏,与展表官以表置于案;讫,内贤与赞礼同唱“俯伏”、“与平身”,丞相与丹墀百官皆俯伏,与平身;宣表、展表官由殿西门出西阶降,复位;赞礼唱“鞠躬”,乐作,百官皆四拜,与平身,乐止;赞礼唱“搢笏三”,舞蹈、跪、山呼“万岁”者三,出笏,俯伏,与乐作,四拜,平身,乐止;赞礼唱“礼毕”,侍仪奏礼毕,鸣鞭,皇帝与乐作导引,还谨身殿,乐止;舍人举表案出,引班引文武官以次出。
皇后谒庙仪:皇后将谒太庙,皇帝先遣人用牲牢行事,告以“皇后将祇见”之意,其仪与时享同。祝文临时,选定遣官之日,皇帝降香告官,奉香至太庙,告毕,皇后亲行谒见。前期,皇后斋三日,内外命妇及执事内官各斋一日。前一日,执事官沥扫庙庭,内、外设皇后拜位,于庙户外;又设拜位,于庙中香案前,俱北向。设内命妇陪祀拜位,于庙庭之南,北向;设外命妇陪祀拜位,于内命妇之南。司赞位,于皇后拜位之东、西;司宾位于内命妇之北,东西相向;司香位于香案之右;设盥洗位于庭阶之东,司盥洗官于位所。各庙皆如前仪。其日清晨,宿卫陈兵卫、乐工备乐、尚仪备仪伏及重翟车于中宫外门之外。陪祀外命妇各具翟衣,集于中宫内门之外。内使监官奏中,严皇后服首饰、九龙四凤冠、袆衣。尚仪奏外办,导引皇后出内宫门。司赞奏“升舆”,皇后升舆,至外门之外;司赞奏“降舆”,皇后降舆;司赞奏“升车”,皇后升车,宿卫兵仗前导,鼓吹设而不鸣;次尚仪陈仪卫;次外命妇、次内命妇,皆乘车前导;次皇后重翟车,内使监人员扈从,宿卫复陈兵仗于后。皇后至庙门,司宾引内外命妇先入,就殿庭东西侍立;司赞奏请“降车”,皇后降车;司赞引自左门入,就位,北向立;司宾引内外命妇各就位,北向立。司赞、司宾各赞“拜”,皇后及内外命妇皆再拜。与司赞奏请行事,请诣盥洗位,引皇后至盥洗位;奏盥洗司盥洗者酌水,皇后盥手;讫,奏帨手司巾以进巾,皇后帨手。讫,司宾奏请“诣神位前”,引皇后由东阶升至神位前,北向立;司赞奏“上香”者三,司香奉香进于皇后之右,皇后三上香;讫,司宾引皇后复位;司赞、司宾各赞“拜”,与皇后及内外命妇皆再拜。与司赞奏礼毕,引皇后出自庙之左门,司宾引内外命妇出。司赞奏“升车”,皇后升车,宿卫陈仪伏,乐工陈乐,尚仪陈仪仗,内外命妇前导,侍从如来仪,过庙,鼓吹振作,还至宫之外门外;司赞奏“降车”,皇后降车。司赞奏“升舆”,皇后升舆,至宫门之内门外;司赞奏“降舆”,皇后降舆,入宫。皇后受册毕。皇后会群臣于谨身殿、皇后于中宫会内外命妇,其仪皆如正旦宴会之仪。
册皇太子仪:皇太子受册服,冕服九章;车辂,乘金辂;册、宝制度俱与皇后同,宝曰“皇太子之宝”。受册、宝前一日,内使监官陈御座、香案于奉天殿,如常仪。尚宝司设宝案于御座前,侍仪司设诏书案于宝案之前;册案、宝案于殿中,册案在东、宝案在西;册宝亭一座,于丹陛之东。皇太子拜位于丹陛上及御座前,俱北向。授册宝官位于殿上皇太子拜位之东,西向;读册宝官位于授册宝官之北,西向;奉进册宝官位,于读册宝官之南,西向。受册宝内使二人位,于殿上皇太子拜位之西。舁册宝亭内官八人位,于丹陛册宝亭之东。设承制官承制位,于殿内之西;宣制位,于殿门外东北;捧诏官位,于殿内之东。内赞二人位,于殿内皇太子拜位之北,东西相向;赞礼二人位,于丹陛上之南,东西相向。知班二人位,于丹墀中文武官侍立位之南;紏仪、御史二人位,于知班之北。俱东西相向。文武官齐班位,于午门外之东、西,北上。文官侍立位,于文楼之北,西向;武官侍立位,于武楼之北,东向。使臣、僧、道、耆老侍立位,于文官侍立位之南,俱西向。殿前班指挥司官三人位,于丹陛之西,东向;宣徽院官三人位,于丹陛之东,西向。侍从班起居注、给事中、殿中侍御史、侍仪使、尚宝卿侍立位,于殿之东;侍从班武官指挥使侍立位,于殿上之西。拱卫司官二人侍立位,于殿中门之左、右。典牧官二人位,于仗马之南。宿卫、镇抚二人位,于丹墀阶前,东西相向;护卫、百户二十四人位,于宿位、镇抚之南,稍后,东西相向;护卫、千户八人位,于殿东西门之左、右。将军二人位,于殿上帘前;将军四人位,于丹陛之四隅,俱东西相向;将军六人位,于奉天殿门之左、右。鸣鞭四人位,于丹陛之南,北向。引文武官舍人四人位,于文武官侍立位之北,稍后,东西相向;引使臣僧道耆老舍人二人位,于引文官舍人之下。礼部官同内使监官,安奉诏书于殿内案上,及于册宝亭中匣函内,取册、宝置于殿内册、宝案上,册在前,宝在后。内使舁册宝亭就位,礼部官以付内使监官守护。其日清晨,鼓。初,严金吾卫陈甲士于午门外之东、西,旗仗于奉天门外之东、西。拱卫司陈仪仗于丹陛之东、西及丹墀之东、西,陈车辂于文武楼之南。典牧官陈仗马于车辂之南,虎、豹于奉天门外。和声郎入,陈乐于丹墀之南。所司备鼓乐,仪卫司备仪仗于奉天门外,俟候迎送册、宝至东宫。文武百官各具朝服,执事者俱入就位,鼓。次,严百官齐班于午门外。尚宝卿、侍从、侍卫官,各服器服,俱诣谨身殿奉迎,鼓。三,严侍仪奏中,严御用监官奏请“上御谨身殿”,具衮冕;启请皇太子于奉天门具冕服。引班引百官、使客、僧、道、耆老等,俱入侍立位。侍仪奏外办,上御舆以出,尚宝卿捧宝,及侍仪导从,警跸如常仪。仗动,大乐,鼓吹振作,升御座,乐止。将军卷帘,尚宝卿以宝置于案,鸣鞭,报时。讫,引进四人引皇太子入奉天东门,乐作,升自东阶由东门入,引进立候于门外。内赞接引至丹陛拜位,引礼分立于左右,乐止。捧受册宝内使由西陛升,俱入,就丹陛立位。知班于丹墀中唱“班齐”,赞礼于丹陛上唱“鞠躬”,乐作,皇太子再拜,与平身,乐止。内赞唱“承制官稍前”,承制官前,立于殿西;内赞唱“跪”,承制官跪;承制讫,由殿中门出,立于门外,称“有制”。赞礼唱“跪”,皇太子跪;宣制云“册长子某为皇太子”毕,赞礼唱“俯伏”、“与平身”,皇太子俯伏,与平身。承制官由殿西门入,跪于殿西,云“传制”毕,复位;赞礼赞“鞠躬”,乐作,皇太子鞠躬再拜,与平身,乐止。赞礼唱“行册礼”,引礼引皇太子由殿东门入,乐作,引礼立于门外,内赞接引至御座前拜位,乐止。内赞唱“跪”,皇太子跪;唱“受册、宝”,捧册宝官于案前跪,捧册授读册宝官;内赞唱“读册”,读册宝官跪,读册,讫,以册授丞相,丞相搢笏受册;内赞唱“搢圭”,皇太子搢圭;唱“授册”,丞相以册跪授于皇太子;捧受册宝内使跪于皇太子西捧册,与立于皇太子西。捧册宝官又于案前跪,捧宝授读册宝官。内赞唱“读宝”,读册宝官跪,读宝,讫,以宝授丞相;丞相受宝,跪授于皇太子;捧受册宝内使跪于皇太子西捧宝,与立于捧册内使之下。内赞唱“出圭”,皇太子出圭;唱“俯伏”、“与平身”,皇太子俯伏,与平身;唱“复位”,引皇太子出,乐作,内使捧册、宝前导,出至殿东门,引礼引皇太子复位,乐止。内使以册、宝置于册宝亭函匣中,退位于丹陛之东。赞礼赞“鞠躬拜”,乐作,皇太子四拜,与平身,乐止。内使舁册宝亭前行,引礼导皇太子由东阶降,乐作,出奉天门,乐止。引礼引皇太子诣东耳房伺候,于中宫行礼。内使舁册宝亭东门出至西道,仪仗、鼓吹前迎,百官迎送至东宫,安奉册、宝于殿内。初,皇太子降阶,礼部尚书跪奏“用宝”,诣案捧诏书,尚宝卿用宝,以诏书置于案。礼部尚书于殿西跪奏云“捧诏赴午门开读”,与捧诏官捧诏,由中门出,乐作,降自中陛;引礼引文武官迎诏书,出奉天门,乐止,开读于午门外;讫,百官迎诏至中书省颁行,执事入报,侍仪奏礼。毕,鸣鞭,上与乐作还宫,乐止。
皇太子朝谢中宫仪:受册之日,内使监官陈设皇后御座,于中宫殿上;皇太子拜位,于殿庭正中及御座前。内赞二人位,于殿上拜位之东、西;司赞二人位,于丹墀拜位之东、西。陈设仪仗,于殿庭之东、西;擎执,于殿上之左、右;乐工陈乐,于殿庭之南。皇太子于奉天殿受册毕,司宾引皇太子具冕服至中宫外门,东向立。内使监官启闻,皇后首饰、袆衣出殿,乐作,升御座,乐止。司宾引皇太子由东阶升,乐作,就丹墀拜位,乐止,司宾分立于其前。司赞唱“鞠躬,拜”,乐作,皇太子四拜,与平身,乐止。司宾引皇太子由殿东门入,乐作,至殿上拜位,乐止。内赞唱“跪”,皇太子跪,恭谢曰:“小子某,兹受册命,谨诣母后殿下恭谢。”谢毕,内赞唱“俯伏”,与皇太子俯伏,与平身。司宾引皇太子由殿东门出,乐作,复位,乐止。司赞唱“鞠躬,拜”,乐作,皇太子四拜,乐止。司宾唱“礼毕”,内使监官启“礼毕”,皇后与乐作还宫,乐止,内官引皇太子出。
诸王贺东宫仪:皇太子受册之日,内使监官设皇太子座于东宫。侍仪司设诸王拜位,于殿庭阶上及殿上正中。赞礼二人位,于殿庭王拜位之东、西;内赞二人位,于殿内王拜位之东、西。文武官侍立位,于殿庭之东、西。将军六人位,于殿门之左、右。拱卫司设仪仗于殿庭之左、右;乐工设乐于宫门之外。伺皇太子于中宫行礼毕,引礼引诸王便服至东宫门外,西向立。引进引皇太子便服出宫,乐作,升殿,乐止。引礼引诸王由东阶升,乐作,至殿庭阶上拜位,乐止。赞礼唱“鞠躬”,拜,乐作,诸王鞠躬,四拜,与平身,乐止。引礼引诸王居长者由殿东门入,乐作,引礼立于门外;内赞接引至殿内拜位,乐止。内赞、赞礼同唱“跪”,诸王皆跪,长王恭贺曰:“小弟某,兹遇长兄皇太子荣应册宝,不胜忻忭之至,谨率诸弟诣殿下称贺!”贺毕,内赞、赞礼同唱“俯伏”、“与平身”。引礼引长王由殿东门出,乐作,复位,乐止。赞礼唱“鞠躬,拜”,乐作,诸王鞠躬,四拜,与平身,乐止。唱“礼毕”,引进启“礼毕”,皇太子与乐作还宫,乐止,引进引诸王以次出。
诸王贺中宫仪:皇太子受册之日,内使监官陈设皇后御座于中宫殿上。诸王拜位,于殿庭正中及御座前。内赞二人位,于殿上拜位之东、西;司赞二人位,于诸王丹墀拜位之东、西。设仪仗于殿庭之东、西;擎执,于殿上之左、右;乐工陈乐于宫门外。诸王于东宫行贺礼毕,司宾引诸王具冕服至中宫外门,东向立。内使监官启闻,皇后首饰、袆衣出殿,乐作,升御座,乐止。司赞唱“鞠躬,拜”,乐作,诸王鞠躬,四拜,与平身,乐止。司宾引诸王居长者由殿东门外入,乐作,至殿上拜位,乐止。内赞、司赞同唱“跪”,诸王皆跪,长王恭贺曰:“小子某,兹遇长兄皇太子荣应册、宝,不胜欢庆,谨率诸弟诣母后殿下恭贺!”贺毕,内赞、司赞同唱“俯伏”、“与平身”,诸王俯伏,与平身。司宾引长王由殿东门出,乐作,复位,乐止。司赞唱“鞠躬,拜”,乐作,诸王四拜,与平身,乐止。司宾唱“礼毕”,内使监官启“礼毕”,皇后与乐作还宫,乐止,内官引诸王以次出。
百官进表笺贺皇帝、皇后,其仪与进贺中宫受册表笺仪同。
百官进笺贺东宫仪:前期,内使监官陈设皇太子位,于东宫正殿,如常仪。侍仪司设笺案位,于殿下及殿上正中。文武官拜位,于殿下,文东、武西,异位重行,北向。设宣笺官位,于殿下笺案之西;展笺官位,于宣笺官之下。知班二人位,于文武官拜位之北。赞礼二人位,于知班之北。内赞二人位,于殿上。引文武班舍人四人位,于文武班之北,稍后,俱东西相向。是日,宿卫陈兵仗于东宫外门之东、西;陈旗仗于中门外,东西相向。将军六人,于殿门之东、西。拱卫司陈仪仗,于殿庭阶上、下之东、西;和声郎陈乐于文武官拜位之南;内使擎执,于殿上之左、右。文武官进笺至午门前,礼部官以笺函置于案,舍人举候于东宫门外,忝候行礼。文武官于奉天殿行贺礼毕,常服诣东宫,文东、武西,分立于门外。受笺官、赞礼等执事,各入就位,引进启“外备”,皇太子常服出宫,至殿门,乐作,升殿,乐止。舍人举笺案入,宣笺官、展笺官押案,置于庭,各就位。引班引文武官亦入就位,知班唱“班齐”,赞礼唱“鞠躬”,拜,乐作,丞相以下皆鞠躬四拜,兴,平身,乐止。赞礼唱“进笺”,受笺官进至案之东北,引班引丞相至案前,丞相跪捧笺,与宣笺官、展笺官由西陛升西门入至殿内,置于案,退立于殿南正中。内赞唱“跪”,赞礼唱“众官皆跪”,丞相与众官皆跪。内赞唱“宣笺”,宣笺官诣案前取笺,跪宣于殿西;展笺官同跪展笺。宣毕,俯伏,兴,退立于西;展笺官以笺复置于案,退立于西。内赞、赞礼同唱“俯伏”,丞相与百官皆俯伏,兴,平身,丞相与宣笺官、展笺官由殿西门出西陛降,复位。赞礼唱“鞠躬,拜”,乐作,丞相以下皆鞠躬四拜,兴,平身,乐止。赞礼唱“礼毕”,引进启“礼毕”,舍人举笺案出,皇太子兴,乐作,还宫,乐止,百官以次出。
内外命妇贺中宫仪:至日,司宾引内外命妇各服其服,伺于中宫门外之左、右。伺皇太子入,行朝谢礼毕,内使监官启闻。司宾二人,先引外命妇由西门入,序立于庭中左、右。二人引内命妇入,就拜位。司赞唱“班齐,拜”,乐作,内命妇以下皆四拜,兴,乐止。司宾引班首由西阶升西门入,乐作,至御座前,乐止。内赞、司赞同唱“跪”,班首以下皆跪,班首称:“某封某妾某等,兹遇皇太子荣应册命,恭诣皇后殿下称贺。”贺毕,内赞、司赞同唱“班首以下兴”,司宾引班首西门出西陛降,复位。司赞唱“拜”,乐作,班首以下皆四拜,兴,乐止。司宾二人引外命妇入,就拜位。赞“拜”,乐作,班首以下皆四拜,兴,乐止。司宾引班首由西阶升西门入,乐作,至御座前,乐止。内赞、司赞同赞“跪”,班首以下皆跪,班首称贺曰:“妾某氏等,兹遇皇太子荣应册命,恭诣皇后殿下称贺。”贺毕,内赞、司赞同唱“班首以下兴”,司宾引班首西门出西陛降,复位。司宾唱“拜”,乐作,班首以下皆四拜,兴,乐止。司宾唱“礼毕”,皇后兴,乐作,还宫,乐止,命妇以次后。皇太子择日恭诣太庙。
上览之曰:“礼文太繁,况是日即位,告祭天地、宗庙,恐群臣趋事不暇给,其贺中宫与东宫,宜省节之。”
丙寅,命世子及诸子名,祝告太庙曰:“维子之生,父命以名,典礼所重,古今皆然。仰承先德,自举兵渡江以来,生子七人,今长子命名曰标,次曰樉,曰 ,曰棣,曰橚,曰桢,曰榑,从孙一人曰炜,敢告知之。”炜后更名守谦。
上以诸子年渐长,宜习勤劳,使不骄惰,命内侍制麻屦行幐,凡出城稍远,则令马行其二,步趋其一。
定内使冠服制,凡内使,冠用乌纱描金曲角帽,衣用胸背花团领窄袖衫,乌角束带。
宣国公李善长等进仪卫,上见仗内旗有“天下太平,皇帝万岁”字,顾谓善长曰:“此夸大词也。古者,九旗之制,各有其属,若日月交龙熊虎鸟隼龟蛇之类,所以昭仪物,辨等威。若太平万岁之名,此直夸耳,莫若以‘天祐邦家,海宇康宁’易之,庶几顺理。”既而复语之曰:“此亦近夸,宜并去之。”
大将军徐达自济南复还益都,督诸将进取登、莱各处州县。
丁卯,上谕中书省臣曰:“徐达、常遇春等克益都、济宁、济南、般阳诸城,已收其军进取矣。今闻其亡将散卒,尚有于塔山等处剽掠为民患者,中书宜榜谕之,谓:‘尔等昔皆良民,因世乱不得已而从军。王师之举,正为民驱除祸乱,使得复业。尔等各有父母、妻子、祖宗丘垄,岂不因此得以休息,遂仰事俯育之心,何乃迷而不复,以此为终身之谋,得无失计?若体此意,能自言于官,军则月给以粮,民则各归本土。如不从命,天宪靡逃,一丽于法,悔无及矣。’”
上又谕山东所俘杨左丞等曰:“古之忠臣良将,临大事当大任者,身贵而愈谦,权盛而愈下,敌胜而愈戒,故能立功于当世,流芳于无穷。王保保本一孺子,承李察罕余烈,骤得重权,恢复山东、河南、北诸郡,遽袭王爵,遂萌骄纵之心,岂有豪杰之见?使其能知礼义,欲为一代中兴名将,则必尽忠于元,凡阃外生杀之权专之可也,至于选法钱粮,必归之朝廷。重兵在手,攻战守御,必尽其心。若夫成败、利钝,一听于天,以此存心,足为忠臣。使其不能出此,分兵以守要地,多任贤智,去其憸邪,释其私忿,一心公忠。凡事禀于天子,不失君臣之礼,功成名立,此又其次也。今王保保不此之务,自除官职,其麾下称左、右丞、参政院官,不可胜数,而各处钱粮皆收入军中,不供国用,此与叛乱何异?名虽尊元,实则跋扈,若一旦为敌国所败,天下后世,将谓何如?是遗臭也。古之贤哲,宁如是乎?”
定开读诏赦仪:前期,翰林院官承制草诏讫,礼部告示百官于皇城守宿。至日,内使监设御座、香案于奉天殿。尚宝司设宝案于御座南、用宝案于诏书案东。侍仪司设宣读案于午门外之东,西向;设龙亭、香案于正中;百官拜位,于香案之南,文东、武西,异位重行;知班二人、通赞二人位,于文武班之北,俱东西相向;宣读官、展读官位,于宣读案之左、右,皆西向。乐工设乐于丹墀中之南。其余侍卫、陈设,俱如朝会仪。鼓初,严礼部捧诏书入,置于宝案,百官具服,执事者就位;次,严百官序立午门外;三,严百官就拜位。皇帝皮弁服出,乐作,升座,卷帘,鸣鞭,乐止。礼部官捧诏书至宝案,尚宝司奏“用宝”讫,礼部同中书省官用黄销金袱裹之,奏请于午门外开读。中书省官捧由殿中门出,大乐作,拱卫司擎盖遮护,降自中阶,由奉天中门出,乐止,金鼓前导,至午门外,置于龙亭。百官出班于午门外东、西,赞“鞠躬”,拜,乐作,百官皆四拜,乐止;赞“宣读”,众官跪听宣讫,复置于龙亭;众官俯伏,兴,乐作,四拜,乐止;搢笏舞蹈、山呼,出笏,兴,乐作,四拜,乐止。百官送至中书省,颁行天下。
戊辰,上谕中书省臣曰:“自古圣贤之君,不以禄私亲,不以官私爱,惟求贤才,以治其民,所以示天下至公也。元朝出于沙漠,惟任一己之私,不明先王之道,所在官司,輙以蒙古、色目人为之长,但欲私其族类,覊縻其民而矣,非公天下、爱民图治之心也。况奸吏从而蒙蔽之,舞文弄法朝廷之上,贿赂公行苟且之政,因循岁月,上下同风,不以为怪。末年以来,其弊尤甚,以致社稷倾危而卒莫之救。卿等宜以为戒,选官之际,慎择其人而用之,勿徇其弊也。”
大将军徐达至益都,元登州守将董卓遣都事鞠允中、莱州守将安然遣理问李荣及福山等县官各奉图藉来降。
蒲台民有供刍藁违令者,大将军徐达欲斩之,其子乞以身代,达送之建康,上以其孝,并其父宥之。
庚午,征南将军汤和率师克福州。初,陈友定环城外皆筑垒为备,每五十步更筑一台,严兵守之。闻我师入杉关,乃留同佥赖正孙、副枢谢英辅、院判邓益以众二万守福州,自率精锐守延平以拒。时和等舟师自明州,乘东北风,径抵福州之五虎门,驻师南台河口,遣人入城招谕,为元平章曲出所杀。我师登岸将围城,曲出领众,出南门逆战,指挥谢得成等击败之,众溃,入城拒守。是夜,参政袁仁密遣人纳款,黎明,我师于台上蚁附登城,遂开南门,和拥兵入,邓益拒战于水部门,击杀之。正孙、英辅自西门出走延平,曲出、搭海木儿、杭者不花、左丞邓住、中丞铁木烈思等皆怀印绶,挈妻子遁去。参政尹克仁赴水死,行宣政院使朵耳麻不屈,下狱死。时佥枢密院柏铁木儿居候官,闻大军攻城急,曰:“战守非我得为,无以报国?”乃积薪楼下,杀其妻妾及两女,纵火焚之,遂自刭。和入省署,抚辑军民,获马六百三十九匹、海舟一百五艘、粮一十九万九千五百余石、金一千四百五两、胡椒六千三百余斤,和遣袁仁暨员外余善招谕兴化、漳泉诸路,其福宁等州县之未附者,分兵徇略之。
是月,上以山东郡县既下,命官往抚辑之,谕之曰:“百姓安否在守令,守令之贤者以才德。有才则可以应变集事,有德则足以善治。然为治之道亦有难易,当天下无事,民狃于奢纵,治化为难;及更丧乱,斯民凋弊,抚绥尤难。元之所以致乱者,虽上失其操柄,亦州郡官吏不得其人,懦者不立,流于从弛,强者急遽,发为暴横,又皆以胡为之长,不惟尸位而已,实为奸吏愚弄,假威窃权,以生乱阶。今山东郡县新附之民,望治犹负疾者之望良医,医之为术,有攻治,有保餋,攻治者,伐外邪,保餋者,扶元气。今民出丧乱,是外邪去矣,所望休餋生息耳,休餋生息即扶元气之谓也。汝等今有守令之寄,当体予意,以抚字为心,毋重困之。”
升龙骧卫指挥同知金朝兴为指挥使,梅思祖为浙江行省左丞。
置市舶提举司,以浙东按察使陈宁等为提举。
是岁,定各县为上、中、下三等:税粮十万石之下者为上县,知县从六品、主簿从八品;六万石之下者为中县,知县正七品、县丞正八品、主簿从八品;三万石之下者为下县,知县从七品、丞、簿如中县之秩典史,俱省注。
减金华田租。初,得金华,时军食不给,知府王宗显请增民田租以足用,民颇病之。至是,浙江行省平章李文忠以其事闻,遂下令免所增之数,民大感悦。