三因极一病证方论 - (南宋)陈言
陈言(约1121—1190),南宋医家。字无择,号鹤溪道人,青田 (今浙江青田)人。精于方脉,治病多效。绍兴辛巳(1161年)曾集方六卷,名《依源指治》。该书分八十一门,论病因病理,集注《脉经》,并附方若干,然未刊行。陈言长于对中医学术进行理论归纳,执简驭繁。淳熙甲午(1174年),著《三因极一病证方论》(简称《三因方》),将病因分作外因六淫,内因七情及不内外因三类。陈言三因学说源于《金匮要略》,但多有发挥。以三因分类各种复杂的疾病,虽不免过于局限,但他抓住病因以推究疾病诊治的作法,对后世中医病因病理学有一定的影响。陈言极力倡导用“名体性用”四字归纳医药学内容,认为以此四字可以读脉经、看病源、推方证、节本草。乾道中(1165~1173年)成书的《纂类本草》,即以“名体性用”四字分项提要解说药物,该书未明记作者,仅有鹤溪道人陈言序文。根据其学术见解,有可能是陈言所著,原书已佚,难以确考。其学生较出名的有永嘉人王硕(字德肤),著有《易简方》。
原名《三因极一病论粹》,现在通行书名为《宋志》所载,简称《三因论》。以病因分类的综合性医书。原书6卷,今通行本为18卷,约23万字。陈言撰于淳熙元年(1174)。陈言,字年择,南宋医学家,浙江青田人。本书今存南宋刻配元麻沙复刻本、元刻本、清《四库全》本等多种。1957、1983年,人民卫生出版社两次铅印。作者认为:“医事之要,无出三因”。“倘识三因,病无余蕴”。本书卷一~卷二前半部为医学总论,并将三因(内因、外因、不内外因)作为论述的重点;卷二下半部~卷十八列述内、外、妇、儿各科病证等
序
余绍兴辛巳。为叶表弟桷伯材集方六卷。前叙阴阳病脉证。次及所因之说。集注脉经。类分八十一门。方若干道。题曰根据源指治。伯材在行朝。得书欲托贵人刊行。未几下世遂已。淳熙甲午。复与友人汤致德远。庆德夫。论及医事之要。无出三因。辨因之初。无逾脉息。遂举脉经曰。关前一分。人命之主。左为人迎。右为气口。盖以人迎候外因。气口候内因。其不应人迎气口。皆不内外因。傥识三因。病无余蕴。故曰医事之要。无出此也。因编集应用诸方。类分一百八十门。得方一千五十余道。题曰三因极一病源论粹。或曰现行医方山积。便可指示。何用此为。殊不知晋汉所集。不识时宜。或诠次混淆。或附会杂揉。古文简脱。
章旨不明。俗书无经。性理乖误。庸辈妄用。无验有伤。不削繁芜。罔知枢要。乃辨论前人所不了义。庶几开古贤之蹊径。为进学之 。使夫见月忘指可也。于是乎书。
青田鹤溪陈言无择序
这是第一篇卷之一