怜香伴 - (明清)李渔
又名《美人香》。传奇。清李渔(1611—1679?)撰。二卷,三十六出。渔有《笠翁传奇十种》已著录。此乃十种之一。约于清初成书。写嘉禾书生石坚过继给舅氏为子,改名范石,居扬州,娶妻崔笺云。山阴孝廉曹有容赴试,携其女语花同行,途中语花在尼庵遇崔笺云,以《美人香》为题吟诗唱和,结下情谊,相约来世为夫妻,继而笺云谓“来生不如今生”,就劝语花同嫁范石,语花应允。有劣生周公梦通过作弊与行贿中了举人,欲娶语花,向曹有容多方挑唆,有容遂报告有司将范石除名。不久曹有容登第,被授为翰林,而语花思念笺云成病。有容欲招考能作诗女子慰藉语花。笺云得知,伪装作未婚女子应试,被曹收为义女,得见语花。范石回嘉禾用原名石坚赴试及第,有容托媒并报经朝廷旨许,以笺云、语花并嫁石坚,至此始知石坚即范石且笺云原即其妻。剧以美人香为因缘,故取为《怜香伴》。
序
蛾眉不肯让人,天下男子且尽效颦,乃欲使巾帼中承乏缁衣缟带之风,非特两贤不相厄,甚至相见辄相悦,相思不相舍,卒至相下以相从,此非情之所必无,而我笠翁文中之所仅有乎?
笠翁才大数奇,所如寡遇。以相应求、相汲引而寓言闺阁,此亦礼失求野之意,感慨系之矣。
嗟乎!自龙蛇惧深,鸧鹒效寡,尹夫人之待邢,桓南郡之待李,几为名姝韵事。不知桓南郡之我见犹怜,其怜之甚,正妒之甚也;尹夫人之自痛不如,其痛之深,亦妒之深也。即赵家姐妹双飞紫宫,且以宠时之比肩,遂忘微时之拥背。歌罢凤来,詈如鼠啮,然则同气分形,且不乐婕妤之体自香矣。况陌路相逢,以美人而怜美人之香,谁则觏之?虽然,当场者莫竟作亡是公看也。
笠翁携家避地,穷途欲哭,余勉主馆粲,因得从伯通庑下,窃窥伯鸾,见其妻妾和谐,皆幸得御夫子,虽长贫贱,无怨。不作《白头吟》,另具红拂眼,是两贤不但相怜,而直相与怜李郎者也。嗟乎!天下之解怜李郎者,可多得乎哉!
勾吴社弟虞巍玄洲氏题
这是第一篇第一出 破题